پرسش :

امام علی(علیه السلام) در خطبه 198 نهج البلاغه، درباره برتری «اسلام» بر سایر ادیان چه فرموده است؟


پاسخ :
امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 198 «نهج البلاغه» می فرماید: (خداوند ادیان و مذاهب دیگر را با عزّت و قدرت بخشیدن به اسلام ضعیف کرد و ملل دیگر را با اعتلاى اسلام فرود آورد، و با احترام و نفوذ آن، دشمنانش را خوار نمود، با یارى اسلام مخالفان سرسختش را درمانده ساخت و با تقویت آن، ارکان ضلالت را در هم کوبید، تشنگان را از سرچشمه زلال آن سیراب کرد، و آبگاهش را پر آب نمود)؛ «أَذَلَّ الْأَدْیَانَ بِعِزَّتِهِ، وَ وَضَعَ الْمِلَلَ بِرَفْعِهِ، وَ أَهَانَ أَعْدَاءَهُ بِکَرَامَتِهِ، وَ خَذَلَ مُحَادِّیهِ(1) بِنَصْرِهِ، وَ هَدَمَ أَرْکَانَ الضَّلَالَةِ بِرُکْنِهِ، وَ سَقَى مَنْ عَطَشَ مِنْ حِیَاضِهِ، وَ أَتْأَقَ(2) الْحِیَاضَ بِمَواتِحِهِ(3)».

جمله هاى «أَذَلَّ الْأَدْیَانَ بِعِزَّتِهِ، وَ وَضَعَ الْمِلَلَ بِرَفْعِهِ...»؛ با توجّه به اینکه ضمیر در آنها به اسلام بر مى گردد، اشاره به همان چیزى است که در قرآن مجید آمده است: «هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»(4)؛ (او کسى است که پیامبر خود را با هدایت و دین حقّ فرستاد تا او را بر همه ادیان غالب سازد، هر چند مشرکان ناخشنود باشند). در آیه قبل از آن مى خوانیم: «یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُوا نُورَ اللهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ»(5)؛ (آنان مى خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش سازند؛ ولى خدا نور خود را کامل مى کند، هر چند کافران خوش نداشته باشند).

پیروزى اسلام بر ادیان دیگر در دو جبهه بود؛ یکى جبهه ظاهرى از نظر سیاسى و نظامى و دیگر جبهه باطنى از نظر منطق، استدلال و برهان؛ زیرا قرآن مجید قوى ترین دلایل را براى اثبات معارف دینى اقامه کرده که هر فرد منصفى را وادار به پذیرش مى کند و همان گونه که مولی(علیه السلام) در جمله هاى بالا فرمودند: «تشنگان را از چشمه هاى جوشان خود سیراب و آبگاه هاى علم و معرفت را با دلایل خویش پر مى سازد».

پی‌نوشت‌ها:
(1). «محادّى» از ریشه «محادّه» از معناى دشمنى کردن و ستیزه نمودن، گرفته شده و ریشه اصلى آن «حدّ» است که به معناى طرف و نهایت چیزى است و چون دشمن در طرف مقابل قرار مى گیرد، «محادّه» به معناى دشمنى کردن آمده است. (توجّه داشته باشید «محادّى» در اصل «محادّین» اسم فاعل صیغه جمع بوده که نون آن به هنگام اضافه، افتاده است).
(2). «أتاق» از ریشه «تأق» به معناى پر شدن گرفته شده و هنگامى که به باب افعال برود به معناى پر کردن است.
(3). «مواتح» جمع «ماتح» به معناى کسى است که آب از چاه برمى‏ کشد.
(4). سوره صفّ، آیه 9.
(5). همان سوره، آیه 8.

منبع: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة‏، تهران‏، 1386 شمسی‏، چاپ: اول‏، ج 7، ص 688.